Liposomy jako alternatywna forma leków przeciwnowotworowych
Ania Dudka | 2005-03-05
Liposomy to zamknięte struktury uzyskiwane podczas hydratacji fosfolipidów. Są zbudowane z takich samych składników lipidowych co błony biologiczne. Liposomy można budować z wielu typów lipidów i wykorzystywać je jako modele w badaniach właściwości błon biologicznych. Cechą charakterystyczną liposomów jest spontaniczne tworzenie pęcherzyków, w których można zamykać różne roztwory. Dzięki temu liposomy znalazły zastosowanie w medycynie. Są wykorzystywane do zamykania leków, przeciwciał, antygenów, kwasów nukleinowych, a nawet całych chromosomów.
Taki sposób dostawy leku, bądź innej substancji, jest o wiele bezpieczniejszy dla organizmu oraz chroni substancję przed szybką degradacją. Najnowsze technologie mają na celu stworzenie metody dostarczania leku w odpowiedniej ilości, nietoksycznej dla organizmu, a jednocześnie przy zachowaniu wysokiej skuteczności leku. Obecnie trwają badania kliniczne wielu leków zamkniętych w liposomach, między innymi najpopularniejszych leków przeciwnowotworowych - taksanów. Taksany są mało rozpuszczalne w wodzie więc wymagają rozpuszczalników, niestety takie rozpuszczalniki wywołują efekty uboczne. W takiej sytuacji liposomy stały się alternatywą, która umożliwia dostarczenie leku w sposób bezpieczniejszy, zarazem z dużą wydajnością i pozytywnym efektem terapeutycznym.
Paklitaksel i docetaksel, należące do rodziny taksanów, są prawdopodobnie najbardziej skutecznymi lekami przeciwnowotworowymi jakie odkryto w ostatnich latach. Związki te wiążą się do tubuliny prowadząc do stabilizacji mikrotubul, zatrzymania mitozy, a ostatecznie do śmierci komórki. Taksany są lekami słabo nierozpuszczalnymi w wodzie w związku z czym potrzebują niejonowego rozpuszczalnika, dzięki któremu mogą uzyskać stężenie istotne klinicznie. W celu wykorzystuje się Cremophor EL oraz Tween 80. Niestety takie rozpuszczalniki wywołują w organizmie reakcje uboczne, takie jak neuropenia, neuropatia i reakcje uczuleniowe. Cremophor EL głównie przyczynia się do reakcji alergicznych. Tween 80, mimo że jest mniej toksyczny niż Cremophor EL, to również wywołuje niepożądane reakcje. W związku z tym poszukuje się nowych sposobów dostawy leku do komórki. Zaczęto używać liposomów zamykających leki, które zbudowane są z bezpieczniejszych dla organizmu związków niż Tween 80 i Cremophor EL. Liposomy potrafią zamykać zarówno lipofilne i hydrofilne leki. W chwili obecnej przeprowadzane są próby kliniczne dla wielu leków. Lek w liposomach jest dobrze przyswajany i posiada takie same właściwości przeciwnowotworowe co wolny lek. Lek jest stabilny, sterylny i „łatwy do użycia”. Dodatkowo kapsułkowanie lub zamykanie powodują korzystne zmiany we właściwościach farmakokinetycznych i farmakodynamicznych - zmniejszenie toksyczności oraz zwiększenie wydajności terapeutycznej leku. Naukowcy dążą do tego, aby lek zamknięty w liposomach był lepiej przyswajalny przez organizm, mniej szkodliwy, stabilny i posiadał takie właściwości cytotoksyczne co wolny lek. Wyniki badań wyraźnie wskazują, iż liposomy zamykające taksany są lepszą formą dostarczenia leku do organizmu. Liposomy są znacznie lepszym rozwiązaniem niż rozpuszczalniki typu Tween 80 czy Cremophor EL. Zamknięcie leku w liposomach umożliwia dostarczenie leku do komórki w bezpieczny dla organizmu sposób, a co najważniejsze lek ten ma lepsze właściwości farmakokinetyczne, zarazem zachowując aktywność cytotoksyczną. Liposomowa forma leku pozwala dostarczyć większą ilość leku w jednej dawce, która jest tolerowana przez organizm, lek dłużej utrzymuje się w organizmie i nie jest toksyczny. Takie wyniki są bardzo obiecujące w tworzeniu terapii przeciwnowotworowej opartej na taksanach.
Literatura:
1. Preparation, characterization, cytotoxicity and pharmacokinetics of liposomes containing docetaxel. Maria Laura Immordino, Paola Brusa, Silvia Arpicco, Barbara Stella, Franco Dosio, Luigi Cattel Journal of Controlled Release 91 (2003) 417–429
2. Liposomes, micelles and microemulsions as new delivery systems for cytotoxic alkaloids. Rita Cortesi and Claudio Nastruzzi, PSTT Vol. 2, No. 7 July 1999