Związki organiczne w kosmosie
Paweł Szablewski | 2008-04-01
Astronomom udało się po raz pierwszy odnaleźć związek organiczny - metan - na planecie spoza Układu Słonecznego. Planeta HD189733b jest odległa od nas o 63 lata świetlne.
Planeta jest olbrzymem przypominających Jowisza bardzo blisko obiegającym swoją gwiazdę macierzystą. Według szacunków jest na niej dużo za gorąco aby mogło istnieć tam życie, ok. 800-900 oC, wystarczającą aby roztopić srebro. Jednak oprócz śladów węgla, azotu i metanu znaleziono na niej ślady wody. Metan to jeden z najprostszych związków organicznych. W pewnych warunkach może on brać udział w tworzeniu dużo bardziej złożonych cząstek. Najczęściej, w przyrodzie, jest spotykany jako wynik rozkładu białek. Stanowi także jeden z głównych składników gazu ziemnego.
Z powodu warunków panujących na planecie olbrzymie wydaje się mało prawdopodobne aby był on wynikiem procesów biologicznych. Odkrycie to jednak sugeruje, że kosmos może być dużo przyjaźniejszy dla związków tworzących życie niż sądzono.
Związki te odkryli astronomowie z University College i Nasa*s Jet Propulsion Laboratory in Pasadena z udziałem Mark Swain i Giovanna Tinetti przy pomocy kosmicznego teleskopu Hubble i Spitzer. Pierwsze dane o możliwości wystąpienia związków organicznych na tej planecie pochodziły z teleskopu Hubbela, następnie potwierdzone kosmicznym teleskopem Spitzer.
Zaskakujące było, że analizy przy tak odległych i trudnych do obserwacji obiektach można przeprowadzić przy pomocy już istniejących teleskopów. Posłużono się tu pewnego rodzaju trikiem.
Aby wykryć jakie związki wchodzą w skład atmosfery planety, musiała ona przejść dokładnie w linii miedzy swoją macierzystą gwiazdą, a Ziemią. Wychwycone wtedy widmo gwiazdy (światło rozłożone w pryzmacie na poszczególne barwy jak tęcza) porównano z tym bez obecności planety. Każdy pierwiastek i związek pozostawia w widmie charakterystyczne dla siebie ślady. Porównując oba widma można wychwycić dodatkowe w nich zmiany, a więc te spowodowane przez związki obecne w atmosferze planety, przez którą przeszło światło gwiazdy.
Obecnie znanych jest około 270 planet poza Układem Słonecznym. Należy zaznaczyć, że wiele sukcesów w ich odkrywaniu odnoszą także zespoły polskich astronomów.
Występowanie prostych związków organicznych w kosmosie nie jest niczym nowym. Przypuszcza się, że największe ich ilości w całym wszechświecie występują w mgławicach, a więc otwartym kosmosie. Przez wiele lat myślano, że są to substancje zbyt delikatne aby mogły przetrwać narażone na bardzo niskie temperatury i silne promieniowanie jakie panuje w otwartej przestrzeni kosmicznej. Dopiero zastosowanie nowszych metod spektoskropi pozwoliło stwierdzić, iż wiele z nich ma wyjątkowo złożoną budowę jak na to środowisko.
Wiele związków organicznych spotykanych jest także w meteorytach. Datowanie ich i określanie warunków w jakich powstawała, pozwala wnioskować, że pochodzą one z początków formowania się naszej planety. Pozwala to sugerować, że cała mgławica protoplanetarna Układu Słonecznego była wyjątkowo bogata w różne związki organiczne.
Także palety Układu Słonecznego zawierają związki organiczne. Najbogatszy w ich różne formy może być olbrzymi księżyc Saturna, Tytan. Na jego powierzchni mogą występować nawet całe morza złożone z metanu. Mimo bardzo niesprzyjających warunków wydaje się to być wystarczające aby rozwinęły się przy nich jakieś proste formy życia. Ostatnio dużym zaskoczeniem okazały się badania sondy Cassini, nad innym księżycem Saturna, Enceladusem, przelatując prze jeden z lodowych gejzerów wyrzucanych z księżyca odkryła występowanie w nim prostych związków organicznych. Jego powierzchnia w całości pokryta jest lodem i możliwe, że pod nim znajduje się nie zamarznięty ocean wody.
Największe rozczarowanie przynosi Mars. Typowany na drugą Ziemię na razie okazuje się bardzo jałowy. Mimo licznych misji, żadna z osiadłych na jego powierzchni sąd nie potwierdziła jednoznacznie obecności śladów życia. Jedynie krążące na jego orbicie sputniki badawcze wykryły rozproszone źródła zamarzniętego metanu, zalegające pod powierzchnią gruntu. Najbardziej dyskusyjna pozostaje sprawa meteorytów, pod względem swej budowy, sugerujących pochodzenie z Marsa. W niektórych z nich oprócz związków organicznych znaleziono także struktury, które można by uznać za skamieniałe ślady bakterii.
Źródła:
- bbc.com, 19.03.2008r., Methane found on distant world,
- sciencedaily.com, 13.03.2008r., Life*s Building Blocks From Space? Meteorites A Rich Source For Primordial Soup,
- naure.com, 24.07.2007r., Organic compound found in the stars,
- bbc.com, 08.02.2006r., Space rock re-opens Mars debate.
Komentarze
Daniela | 2008-05-13 12:23:35
żadna z osiadłych na jego powierzchni sąd nie potwierdziła jednoznacznie obecności śladów życia. Jedynie... - Powinno być: na powierzchni sond nie potwierdziła...